Ludzkie ciało działa według precyzyjnego wewnętrznego zegara, który dyktuje, kiedy powinniśmy spać, a kiedy być aktywni. Ten rytm, zwany rytmem okołodobowym, jest regulowany przez światło, hormony i naturalne mechanizmy mózgu. Jednak niektóre substancje, takie jak opioidy, mogą go poważnie zaburzać.
Co opioidy robią z naszym zegarem biologicznym
Osoby stosujące opioidy często skarżą się na problemy ze snem. Mimo że leki te mogą początkowo wywoływać senność, nie poprawiają jakości odpoczynku. Częste budzenie się, płytki sen oraz uczucie zmęczenia po przebudzeniu to tylko niektóre skutki uboczne.
Aby lepiej zrozumieć wpływ opioidów na sen i aktywność, naukowcy przeprowadzili badanie, którego wyniki opublikowano w JAMA Network Open. Analizowano rytmy aktywności i spoczynku u osób używających opioidów, korzystając z urządzeń monitorujących ich codzienną aktywność.
Badanie obejmowało pomiary poziomu aktywności fizycznej w ciągu dnia oraz jakości snu w nocy. Dzięki temu udało się wykazać, że osoby przyjmujące opioidy miały nieregularny rytm dobowy. Wykazywały niższy poziom aktywności w ciągu dnia i częstsze przebudzenia w nocy.
Zaburzenia rytmu snu a proces leczenia
Nieprawidłowy rytm snu i aktywności może znacząco utrudniać proces leczenia choroby, na którą przepisano opioidy. Wpływa to na kilka kluczowych aspektów zdrowienia.
1. Wolniejsza regeneracja organizmu
Sen odgrywa fundamentalną rolę w regeneracji tkanek, regulacji układu odpornościowego i procesach gojenia. Jeśli pacjenci przyjmujący opioidy śpią gorzej, ich organizm może wolniej dochodzić do siebie po urazach, operacjach czy przewlekłych schorzeniach bólowych.
2. Większe ryzyko nasilenia bólu
Badania pokazują, że niedobór snu może obniżać próg bólu. Oznacza to, że pacjenci gorzej tolerują dolegliwości, przez co mogą wymagać wyższych dawek opioidów. To z kolei zwiększa ryzyko uzależnienia i efektów ubocznych, takich jak senność w ciągu dnia czy zaburzenia koncentracji.
3. Problemy z nastrojem i zdrowiem psychicznym
Zaburzony rytm okołodobowy może pogłębiać objawy depresji i lęku, które często współwystępują z przewlekłym bólem. Osoby, które źle śpią, mogą czuć się bardziej wyczerpane, drażliwe i przygnębione, co negatywnie wpływa na ich zdolność do radzenia sobie z chorobą.
4. Mniejsza skuteczność rehabilitacji i terapii ruchowej
Wielu pacjentów leczonych opioidami powinno podejmować aktywność fizyczną, np. w ramach rehabilitacji. Jednak zmęczenie, senność w ciągu dnia i brak energii mogą sprawić, że pacjenci są mniej skłonni do ruchu. To może spowalniać powrót do sprawności i zwiększać ryzyko przewlekłego bólu.
5. Trudności w stopniowym odstawianiu opioidów
Pacjenci, u których występują zaburzenia snu i aktywności, mogą mieć większy problem z ograniczaniem dawek opioidów. Senność w ciągu dnia i bezsenność w nocy mogą sprawiać, że organizm trudniej adaptuje się do zmniejszania dawek leków, co wydłuża proces odstawiania i zwiększa ryzyko nawrotów.
Uzależnienie od opioidów a sen – błędne koło
Problem staje się jeszcze poważniejszy w przypadku osób uzależnionych od opioidów. U tych pacjentów rytm snu i aktywności jest jeszcze bardziej zaburzony. Nierzadko dochodzi do odwrócenia cyklu – senność w ciągu dnia i pobudzenie w nocy.
Co więcej, w miarę jak organizm przyzwyczaja się do opioidów, ich działanie nasenne słabnie, a sen staje się coraz bardziej płytki i przerywany. W efekcie osoby uzależnione często sięgają po większe dawki, próbując odzyskać spokój i odpoczynek. Niestety, to tylko pogłębia problem.
Jak przerwać ten cykl?
Eksperci sugerują, że regulacja rytmu okołodobowego może pomóc osobom używającym opioidów. Dbałość o stałe godziny snu, ekspozycję na światło dzienne i aktywność fizyczną mogą częściowo poprawić funkcjonowanie organizmu. W przypadkach silnego uzależnienia konieczna jest terapia, która obejmuje zarówno leczenie farmakologiczne, jak i psychoterapię.
Opioidy to silne substancje, które nie tylko uśmierzają ból, ale i wpływają na cały organizm – w tym na nasz biologiczny zegar. Dlatego ich stosowanie wymaga rozwagi, a osoby zmagające się z problemami snu powinny skonsultować się z lekarzem, zanim skutki uboczne wymkną się spod kontroli.
Źródło: Rest-Activity Rhythms, Their Modulators, and Brain-Clinical Correlates in Opioid Use Disorder, JAMA Network Open
Zostaw swój komentarz:
Dodaj komentarz